Türkiyenin Tarihi 1. Anadolu'ya Türk Akınları Selçuklu Devleti kurulduktan sonra Karahanlı ve Gazneli baskısından dolayı yeni bir yurt aramakta olan Oğuzlar, Tuğrul ve Çağrı beyler tarafından Anadolu'ya yönlendirildi. 1048'de yapılan Pasinler Savaşı'nda Gürcü ve Ermenilerce desteklenen Bizanslılar yenilgiye uğratıldı. Doğu Anadolu Türklerin eline geçti. Türk akınlarını durdurmak için sefere çıkan sefere çıkan Bizans İmparatoru Romen Diojen Malazgirt Savaşı'nda Alp Arslan tarafından ağır bir yenilgiye uğratıldı. Malazgirt Savaşı sonunda Bizans'ın Anadolu'yu savunma gücü kırıldı. Türkler kitleler halinde Anadolu'ya gelip yerleşmeye başladı. Anadolu'da ilk Türk devletleri kuruldu. Bizans Türk akınlarına karşı Avrupa'dan yardım isteyerek Haçlı Seferlerinin başlamasına neden oldu. 2. Anadolu'da Kurulan İlk Türk Devletleri Malazgirt Savaşı’ndan sonra Alp Arslan Anadolu'yu komutanları arasında paylaştırdı. Komutanlar paylarına düşen yerleri fethederek kendi adlarıyla anılan devletler kurdular. a. Danişmentliler Çorum, Tokat, Kayseri Sivas ve Malatya dolaylarında kuruldu. Bizanslılar ve Haçlılarla mücadele ettiler. 1158'de Anadolu Selçukluları tarafından yıkıldılar. b. Saltuklular Anadolu'da kurulmuş ilk Türk devletidir. Erzurum ve çevresinde kurulmuş, Gürcüler ve Haçlılarla mücadele etmişlerdir. 1202'de Anadolu Selçukluları tarafından yıkılmıştır. c. Mengücekler Erzincan ve Kemah dolaylarında kurulmuştur. Trabzon Rumları ve Gürcülerle savaştılar. 1228'de Anadolu Selçukluları tarafından yıkıldılar. d. Artuklular Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da kurulmuştur. Haçlılarla mücadele eden devlet üçe ayrılmıştır. Hasankeyf kolu Eyyûbiler tarafından, Harput kolu Anadolu Selçukluları tarafından, Mardin kolu ise 1409'da Karakoyunlular tarafından yıkılmıştır. Anadolu'da kurulmuş olan bu ilk Türk devletleri, Bizans ve Haçlılarla mücadele etmişler, doğudan gelen Türkmenleri Anadolu'ya yerleştirmişler, Anadolu'da birçok cami, kervansaray, medrese, türbe gibi eserler yapmışlardır. Onların bu faaliyetleri Anadolu'nun Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağlamıştır. 3. Anadolu Selçuklu Devleti a. Devletin Kuruluşu ve Yükselişi Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu, Süleyman Şah’tır. Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu'ya gelen Süleyman Şah Bizanslılardan İznik'i alarak başkent yaptı ve devletini kurdu. Bizanslıları büyük ölçüde Anadolu'dan atan Süleyman Şah Antakya'yı da ele geçirdi. Ancak, Suriye Selçukluları ile yaptığı savaşı kaybetti ve öldü. Mezarı Caber kalesindedir. Bir süre hükümdarsız kalan devletin başına 1092'de I. Kılıç Arslan geçti. Kılıç Arslan 1096'da başlayan Haçlı Seferlerine başarıyla karşı koydu. Buna rağmen İznik ve Batı Anadolu'yu kaybetti. Başkenti Konya'ya taşıdı. Büyük Selçuklu ordusuyla yaptığı savaşı kaybetti. Habur nehrinde boğularak öldü. Kılıç Arslan'ın oğullarından I. Mesut'un tahta geçmesi devleti dağılmaktan kurtardı. I. Mesut zamanında Bizans saldırıları durduruldu. Haçlılar yenilgiye uğratıldı. Yerine geçen II. Kılıç Arslan 1156'da Bizanslıları Miryokefalon Savaşı’nda yenilgiye uğrattı. Bu savaş Anadolu'nun kesin Türk yurdu olmasını sağladı. II. Kılıç Arslan 1158'de Danişmentliler Beyliği’ne son verdi. I. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında Anadolu Selçuklularının yükseliş dönemi başladı. Onun zamanında Samsun ve Antalya alındı. Antalya'da ilk denizcilik faaliyetleri başlatıldı. I. İzzeddin Keykavus Sinop'u alarak devletin Karadeniz'e açılmasını sağladı. I. Alaaddin Keykubat dönemi Anadolu Selçukluların en parlak dönemi oldu. Onun zamanında devlet Altın para basacak kadar zenginleşti. Alanya alınarak burada bir tersane kuruldu. Kırım’ın Suğdak limanı ele geçirildi. Mengücekler Beyliği’ne son verildi. Yassıçemen Savaşı’nda Harzemşahlar yenilgiye uğratıldı. Doğudan gelen Moğollara karşı önlemler alındı. b. Anadolu Selçuklu Devleti'nin Yıkılışı Alaeddin Keykubat'ın yerine geçen oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında devlet zayıflamaya başladı. Yönetim bozuldu. Anadolu'da Babailer isyanı çıktı. Devlet isyanı güçlükle bastırdı. Anadolu Selçukluların zayıfladığını gören Moğollar Anadolu'ya girdi. Kösedağ Savaşı'nı kazanan Moğollar Kayseri'ye kadar olan yerleri yağmaladı. Moğollar Anadolu üzerindeki baskılarını giderek artırdılar ve ağır vergiler aldılar. Bu durum Anadolu'da ticaretin durmasına ekonominin bozulmasına, halkın devlete olan güvenini yitirmesine neden oldu. Bu arada taht kavgaları başladı. Anadolu'da devlet otoritesinin kalmadığını gören uçlardaki Türkmen beyleri bağımsızlıklarını ilan ettiler. Böylece Anadolu Türk birliği de bozuldu. 4. Anadolu Türk Beylikleri Anadolu Selçuklu Devleti yıkıldıktan sonra Anadolu'da irili ufaklı birçok beylik kuruldu. Bunların başlıcaları Karamanoğulları (Konya ve Karaman), Germiyanoğulları (Kütahya), Hamitoğulları (Isparta - Burdur), Aydınoğulları (Aydın), Saruhanoğulları (İzmir), Menteşeoğulları (Muğla), Candaroğulları (Kastamonu - Samsun - Sinop), Karesioğulları (Balıkesir - Çanakkale) ve Osmanoğulları (Söğüt) idi. Bu beylikler Anadolu Selçuklu Devleti’nden sonra ortaya çıkan otorite boşluğunu doldurmuşlar, Bizans'ın elinde kalan Anadolu topraklarını ele geçirmişler, Anadolu'nun Türkleşmesi için çalışmışlardır. Denizcilik alanında önemli ilerlemeler sağlamışlar ve bulundukları yerleri bayındır hale getirmişlerdir. 5. Haçlı Seferleri Avrupalıların Hristiyanlarca kutsal sayılan Kudüs, Antakya, İskenderiye gibi kutsal yerleri almak, Anadolu'yu ele geçiren Türklerin batıya doğru ilerleyişini durdurmak ve Bizans'ı korumak, Hristiyanlığı ve papanın nüfuzunu yaymak, Müslümanların topraklarına ve zenginliklerine sahip olmak amacıyla yaptıkları seferlere Haçlı Seferleri denmiştir. 1096'da başlayan seferler 1280 yıllarına kadar devam etmiş, toplam sekiz büyük sefer yapılmıştır. Bu seferlerden yalnızca birincisi amacına ulaşmıştır. I. Haçlı Seferi sonunda, Batı Anadolu Türklerden alınarak Bizanslılara verilmiş, Antakya, Urfa, Şam ve Kudüs Haçlıların eline geçmiş, Haçlılar buralarda Avrupa'da olduğu gibi derebeylikler kurmuşlardır. Anadolu Selçukluları, Eyyubiler, Memlûkler gibi Türk devletleri Haçlıların ellerine geçen yerleri geri almaya başlayınca papanın kışkırtmasıyla yeni Haçlı Seferleri düzenlenmiş, ancak istenilen sonuç alınamamıştır. Müslümanlar Haçlıların eline geçen yerlerin hepsini geri almayı başarmışlardır. Haçlı Seferlerinin Sonuçları Türklerin batıya doğru ilerleyişi bir süre engellenmiş, Bizans'ın ömrü uzamıştır. Seferlerin başarısız olması kilise ve din adamlarına olan güvenin sarsılmasına yol açmıştır. Seferler sırasında birçok derebeyi ölmüş ya da sefere çıkarken aldığı borçları ödeyememiştir. Bu durum kralların güçlenmesine derebeyliklerin yıkılmasına yol açmıştır. Avrupalılar kâğıt, barut, pusula gibi bazı teknik buluşları Müslümanlardan öğrenmişler, bunları geliştirerek Avrupa'nın gelişmesini sağlamışlardır. 6. Anadolu Selçuklular ve Beylikler Döneminde Kültür ve Uygarlık Anadolu Selçukluları ve beylikler hemen hemen her alanda Büyük Selçukluların etkisinde kalmışlardır. Devlet ve Memleket Yönetimi Anadolu Selçuklularında devletin başında sultan unvanı kullanan bir hükümdar bulunurdu. Devlet işleri sultan ya da vezirin Başkanlık yaptığı divan denilen bir kurulda görüşülüp karar bağlanırdı. Ülke hükümdar ve ailesinin ortak malı sayılırdı. Ülke eyaletlere ayrılır, buraların yönetimine hükümdar ailesinden melikler ya da valiler atanırdı. Eyaletlerde Askerlik işlerine subaşılar, adalet işlerine kadılar bakardı. Anadolu Selçuklu ordusu sultanın şahsına bağlı olan hassa askerleri, Türkmenler ve ikta sahiplerinin beslediği askerlerden oluşurdu. Anadolu Selçukluları ve beyliklerde denizciliğe de önem verilirdi. Antalya, Sinop, İzmir, Menteşe, Samsun önemli liman kentleriydi. Sosyal ve Ekonomik Yaşam Türkler Anadolu'ya geldikten sonra burayı her bakımdan bayındır hale getirdiler. Şehirlerde oturanlar ticaret ve esnaflıkla, köylerde oturanlar tarımla, göçebeler ise hayvancılıkla uğraşmaktaydı. Şehirlerdeki esnaf ve zanatkarlar arasında dayanışmayı sağlayan ve şehir ekonomisini yönlendiren loncalar oluşturulmuştu. Bu sisteme ahi teşkilatı denmekteydi. Anadolu Selçukluları ve beylikler ticarete önem vermişler, ticareti geliştirmek için ticaret yolları üzerine kervansaraylar yapmışlar, yabancı tüccarlara gümrüklerde indirim uygulamışlar, eşkıya ve korsan saldırılarından zarar gören tüccarların zararlarını ödemişlerdir. Anadolu Selçuklularında Topraklar devletin malı sayılır, has, ikta, mülk ve vakıf olmak üzere dörde ayrılırdı. Yazı, Dil ve Edebiyat Anadolu Selçuklularında bilim dili Arapça, resmi dil Farsça idi. Bu durum Türkçenin gelişmesini yavaşlatmıştır. Beylikler ise her alanda Türkçe kullanmaya önem vermişlerdir. Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçeyi resmi dil olarak ilan etmiştir Eserleri günümüzde de özelliğini koruyan Mevlana, Yunus Emre ve Hacı Bektaş Veli bu dönemde yetişmiş en önemli düşünür ve edebiyatçılardır. Bilim ve Sanat Anadolu Selçukluları ve beylikler döneminde bilim ve sanata önem verilmiş birçok medrese, cami, kervansaray, türbe, saray, kale ve surlar yapılmıştır. Bu dönemde resim ve heykelcilik gelişmemiş, buna karşılık oymacılık hattatlık, nakkaşlık ve minyatür sanatlarında önemli gelişmeler olmuştur Telif Hakkı © www.diyadinnet.com Tüm Hakları Saklıdır